نسخة خطّی دیوان اشعار «رکن الدّین دعویدار قمی»، شاعر گرانقدر سدة ششم و اوایل سدة هفتم علی رغم اشعار وزین، شخصّیت شامخ و حضور پررنگش در یکی از مهمترین ادوار شعر فارسی، آنگونه که شایسته ی مقام والای اوست، مورد عنایت محققان ادب فارسی قرار نگرفته است. دیوان اشعار این شاعر اندیشمند ایرانی، مجموعه ای از اشعار عربی و فارسی، شامل نه صد و سه بیت عربی و دوهزار و سیصد و هفتاد و چهار بیت فارسی است. این نسخه تنها نسخه ی باقیمانده از دیوان شاعر است که «صدرالدین محمد بن جعفر بن علی بن محمد علی معمار اصفهانی» آنرا از سال 1039 تا 1041 ه ق نگاشته است. این پژوهش بر آن است با ارائه ی توضیحاتی چند در باب احوال شاعر و بررسی و معرفی نسخه ی خطی دیوان وی، ببررسی ساختار، سبک و ویژگیهای زبانی آن بپردازد و آن را از لحاظ زیبایی شناسی مورد بررسی قرار دهد.

قطب الدین شیرازی حکیم بزرگ ایرانی، صاحب آثاری گرانقدر است که برخی از آن ها به نظم و نثر و از اعجازهای ادبی و نوشتاری ایرانی و فلسفی است. یکی از آثار او که در ماه های پایانی زندگی اش سروده است، «التحفه السعدیه» است که در پنج مجلد بزرگ است و حدود هزار بیت شعر را در شرح قانون ابن سینا در طب، به نظم درآورده است. کتاب دیگر او در تفسیر قرآن و ده جلد است که درآن از علوم دیگری غیر کتب و سنت سود برده است. بی شک این حکیم گرانقدر، در حد و شان خود شناخته نیست، و این مقاله تنها اجمالی برای آغاز کار و تاکید ابر شناخت این حکیم عالیقدر می باشد. بنابراین مولف سعی کرده است در حد امکان، در این راه قدم بردارد.

برخی از پژوهشگران قطب الدین شیرازی را صاحب دستاوردهایی مهم در علم اپتیک یا مناظر دانسته اند. تحقیق حاضر که بر اساس سه کتاب مهم قطب الدین شیرازی در علم هیئت با نام های نهایة الإدراک فی درایة الافلاک و اختیارات مظفری و التحفة الشاهیة انجام شده است، نشان می دهد قطب الدین شیرازی در هیچ بخشی از آثار مذکور به بحث رنگین کمان نپرداخته است. نتیجه این پژوهش همچنین نشان می دهد که با اینکه شیرازی در زمینه ی علم هیئت نظریه های نویی مطرح کرده، امّا در علم مناظر دستاورد مهمّی نداشته است. آنچه در آثار قطب الدین شیرازی در علم مناظر دیده می شود نه تنها نو نیست، بلکه حتی از آثار ابن هیثم و علاء بن سهل نیز عقب تر است.

به حافظ، خواجه گفته اند ازآن رو که گاه از شغل دیوانی و وظیفه سلطانی بی نصیب نبوده و ازسوی دیگر، بخشی از اشعار او بازتاب اوضاع روزگار خویش است. پس نباید حافظ را از اندیشه، اندرز یا فلسفه سیاسی بی بهره دانست هرچند از او چیزی در باب سیاست به میان نیامده است! بنابراین، جست وجوی محورهای اصلی فلسفه سیاسی حافظ، مساله اساسی پژوهش است (سوال). به نظر می رسد حافظ به سبب قریحه شاعرانه، ترس زمانه و اندیشه مصلحت گرایانه، سخن به شعر در نقد سیاسی گشوده است (فرضیه). این مقاله به دنبال نشان دادن بنیان های فلسفه سیاسی حافظ و ظرافت بیان نقد سیاسی-اجتماعی به زبان شعر است (هدف). کاوش در جهان بینی حافظ می تواند هر جست وجوگر هنرمند و علاقه مندی را به زوایای کشف نشده فلسفه سیاسی او واقف سازد (روش). طرد بی توجهی سیاسی حافظ و تاکید بر ظرایف دیوان وی در طرح هنرمندانه و زیرکانه نقد بر مسائل سیاسی- اجتماعی، بدیع و نو می نمایاند (یافته).

کتاب اصول اقلیدس با مقدمه ای شامل تعاریف، اصول موضوعه و علوم متعارفه (بدیهیات) آغاز شده است؛ پنج اصل موضوعه، در علم هندسه، توسط اقلیدس بدون هیچ گونه توضیح و استدلالی ارائه شده است؛ اما با توجه به اهمیت اصول موضوعه که پایه های اساسی برای اثبات قضایای هندسی هستند، بعضی از شارحان و مترجمان کتاب اصول اقلیدس برخی از اصول موضوعه را توضیح و بعضی دیگر را به گونه ای اثبات کرده-اند. قطب الدین شیرازی و حاتم بن فضل نیریزی از جمله مترجمانی هستند که توضیح بعضی از اصول موضوعه و اثبات برخی دیگر را ضروری دانسته ند. مقاله حاضر به مقایسه روش قطب الدین شیرازی و روش توسط فضل بن حاتم نیریزی، یکی از شارحان متقدم کتاب اصول اقلیدس، می-پردازد.

قطب الدین شیرازی از منجمان صاحب نظریه در حوزه مدل های غیر بطلمیوسی است. بعد از آن که مدل سیاره ای قطب الدین برای سیارات خارجی، با مطالعاتی در دو کتاب نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک و التحفة الشاهیة معرفی شد، مورخان علم متوجه شدند که این مدل در واقع از آن منجم دیگر مکتب مراغه، مؤیدالدین عرضی، است. بنا بر این، مدل سیاره ای قطب الدین برای سیارات خارجی تا به امروز ناشناخته مانده بود. مدل سیاره ای قطب الدین برای سیارات خارجی، در کتاب اختیارات مظفری با وضوح بیشتری عرضه شده، که در این مقاله معرفی می شود. البته این مدل بر خلاف دیگر مدل های غیربطلمیوسی مکتب مراغه، دارای اشکالات رصدی است، چرا که در این مدل، مرکز تدویر در فاصله نسبتا زیادی از مرکز تدویر بطلمیوس در نظر گرفته می شود و در نتیجه فاصله مشاهدات رصدی و مقادیر محاسبه شده قابل چشم پوشی نیست.

نظام حاکم و اساسی در یک معماری دینی وجود عنصر گنبد است که در ادوار مختلف به شیوه های گوناگون ساخته شده است که گاهی ساده و گاهی با نقوش گیاهی و هندسه ی خاصی زینت یافته اند. معمولاً ساختار بناهای مذهبی و آرایه های به کار رفته در آن از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار بوده و نماینده دوره ی تاریخی و مکتب همان عصر هستند و میتوان نقش مایه های بکار رفته در آرایه های معماری را حامل پیام دانست. «بقعه سید رکن الدین» واقع در شهر یزد از بناهای مذهبی برجای مانده از دوره آل مظفر است که آرایه های بکار رفته در آن بنا بر بسیاری از آثار معماری منطقه ی مذکور تأثیرگذارده است. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه های مرسوم مطالعه آرایه های معماری، به واکاوی لایه های گوناگون نقش مایه های بکار رفته در دیوارنگاره های  سقف گبند بقعه سید رکن الدین می پردازد  و هدف آن، شناخت تحولات فرهنگی و سیاسی دوره آل مظفر در شهر یزد بر اساس مطالعه پیوند میان فرم و معنی در این اثر است. برای نیل به این هدف از روش شمایل شناسی اروین پانوفسکی  بهره بردیم تا به این سوالات پاسخ دهیم: 1- نقشمایه های سقف گنبد بقعه سیدرکن الدین حاوی چه مضامینی است؟ 2- از خوانش شمایل شناسانه این نقشمایه ها چه مفاهیمی دریافت می شود؟روش تحقیق در این پژوهش کیفی به شیوه ی توصیفی-تحلیلی است که به روش اروین پانوفسکی با رویکرد شمایل شناسانه در سه مرحله تحلیل می شود. گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای و تصاویر پروژه به صورت میدانی جمع آوری شده است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی است. نتایج مطالعات نشان داد: در سقف گنبد این بقعه از آرایه های گیاهی، نوشتاری، هندسی به رنگ های آبی لاجوردی، قرمز شنگرف و سبز بهره برده شده است.  نقوش شمسه، ستاره و تقسیمات بکار رفته بر اساس اعداد پنج و شش و هفت و دوازده گانه به عنوان زیرساخت نقش مایه های زیر گنبد طراحی شده است؛ موضوعات و مفاهیم مرتبط با نقش مایه های بکار رفته بر اساس منابع دسته بندی شد؛ بر این اساس موضوع نقوش بکار رفته شامل: توحید و احدیت خداوند، پیامبر(ص)، وحدت در کثرت و کثرت در وحدت، عدالت، دوازده امام شیعیان، هفت سبع سماوات، قداست عدد پنج در اسلام (پنج رکن ایمان، پنج نماز یومیه، پنج تن آل عبا)، حقانیت، اشراق، باروری و اقتدار و شکوه شناسایی شد؛ در مرحله سوم بر اساس تفسیر شمایل شناسانه پیوند میان نقش و طرح متاثر از رویکرد مذهبی- اجتماعی شهر یزد در دوره ساخت بنا و بینش اسلامی بانیان بنا با تاکید بر شیعه اثنی عشری، بیان شد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سابقه و هدف: اخلاق پزشکی مقوله ای است که موضوع آن بررسی مجموعه ی آداب و رفتاری است که صاحبان مشاغل پزشکی باید رعایت کنند. پیشرفت دانش پزشکی و روش های نوین تحقیقات زیست شناختی، تعارضات اخلاقی مختلفی را به وجود آورده که ضرورت توجه به اخلاق پزشکی را ایجاب کرده است. اخلاق پزشکی در ایران و تمدن اسلامی سابقه ی دیرینه ای دارد. در دوران تمدن اسلامی، زکریای رازی و قطب الدین شیرازی، دو تن از دانشمندان بزرگ جهان اسلام، به مباحث مهمی در مورد اخلاق پزشکی اشاره کردند. هدف از این تحقیق بررسی مبانی اخلاق پزشکی رازی و قطب الدین شیرازی است. مواد و روش ها: روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی مبتنی بر گردآوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای است. یافته ها: به طور کلی، رازی به عقلگرا و قطب الدین شیرازی به شریعت گرا و خدامحور بودن شهرت داشته اند. در مبحث اخلاق پزشکی، رازی به مباحث ارتباط پزشک و بیمار، ارتباط بین بیمار و پزشک، صلاحیت علمی و عملی پزشک، رازداری پزشک و اعتقادات بیمار توجه کرده و قطب الدین شیرازی بایسته های اخلاقی طبیب را در ده اصل بیان کرده است. استنتاج: بررسی دیدگاه های رازی و علامه قطب الدین شیرازی در زمینه ی اخلاق پزشکی از منظر طب سنتی ایران نشان‎دهنده ی این است که رازی و قطب الدین شیرازی همانند بسیاری از پزشکان مقیّد به اصول اخلاقی در رابطه ی بین پزشک و بیمار، رعایت اصول اخلاقی را از ملزومات حرفه ای می دانسته اند و در حیطه های مختلفی مانند صلاحیت های رفتاری وهمچنین مسائل تخصصی درمانی به مسئله ی اخلاق پزشکی توجه داشته اند